نهج سعادت

زادروز حضرت امام حسن مجتبی ـ علیه السلام ـ  را شاد باش می­گوییم.

بزرگی و بزرگواری در سیره و سخن امام مجتبی ـ علیه­السلام ـ موج می­زند. ما در این جا، تنها قطره­ای از دریای کرامت آن حضرت را آورده­ایم:

1. در ماجرایی عمر عاص به امام حسن ـ علیه السلام ـ گفت:

 أَخْبِرْنِی عَنِ الْکَرَمِ وَ النَّجْدَةِ وَ الْمُرُوءَةِ؛ مرا از بزرگواری، دلاوری و مردانگی آگاه کن!

حضرت فرمود: أَمَّا الْکَرَمُ فَالتَّبَرُّعُ بِالْمَعْرُوفِ وَ الْإِعْطَاءُ قَبْلَ السُّؤَالِ وَ أَمَّا النَّجْدَةُ فَالذَّبُّ عَنِ الْمَحَارِمِ وَ الصَّبْرُ فِی الْمَوَاطِنِ عِنْدَ الْمَکَارِهِ وَ أَمَّا الْمُرُوءَةُ فَحِفْظُ الرَّجُلِ دِینَهُ وَ إِحْرَازُهُ نَفْسَهُ مِنَ الدَّنَسِ وَ قِیَامُهُ بِأَدَاءِ الْحُقُوقِ وَ إِفْشَاءُ السَّلَامِ؛[1]

اما بزرگواری، بی­خواستن، کار نیک کردن است و بخشیدن پیش از درخواست کردن. دلاوری به دفاع از محارم‏ برخاستن و در رزمگاه­ها، هنگام دشواری­ها شکیبایی ورزیدن است. مردانگی این است که مرد دینش را نگاه دارد، خویشتن را از پلیدی­ها در جایی پناه دهد، براى گزاردن حقوق بپاخیزد و سلام را آشکارا گوید.

2. قال:ع التبرع بالمعروف و الإعطاء قبل السؤال من أکبر السؤدد؛[2]

داواطلبانه کار نیک کردن و دهش پیش از درخواست کردن، از بزگترین والایی­هاست.

 

3. وَ أَتَاهُ رَجُلٌ فَقَالَ إِنَّ فُلَاناً یَقَعُ فِیکَ فَقَالَ أَلْقَیْتَنِی فِی تَعَبٍ أُرِیدُ الْآنَ أَنْ أَسْتَغْفِرَ اللَّهَ لِی وَ لَهُ‏؛[3]

مردى نزد امام حسن ـ علیه­السلام ـ آمد و گفت: فلانى از تو بدگویی می­کند. امام  گفت: مرا در رنج افکندی! اکنون می­خواهم براى خود و او  از خدا آمرزش بخواهم.

  õõõ

1. وَ مِنْ حِلْمِهِ مَا رَوَى الْمُبَرَّدُ وَ ابْنُ عَائِشَةَ: أَنَّ شَامِیّاً رَآهُ رَاکِباً فَجَعَلَ یَلْعَنُهُ وَ الْحَسَنُ لَا یَرُدُّ فَلَمَّا فَرَغَ أَقْبَلَ الْحَسَنُ ع فَسَلَّمَ عَلَیْهِ وَ ضَحِکَ فَقَالَ أَیُّهَا الشَّیْخُ أَظُنُّکَ غَرِیباً وَ لَعَلَّکَ شَبَّهْتَ فَلَوِ اسْتَعْتَبْتَنَا أَعْتَبْنَاکَ وَ لَوْ سَأَلْتَنَا أَعْطَیْنَاکَ وَ لَوِ اسْتَرْشَدْتَنَا أَرْشَدْنَاکَ وَ لَوِ اسْتَحْمَلْتَنَا أَحْمَلْنَاکَ وَ إِنْ کُنْتَ جَائِعاً أَشْبَعْنَاکَ وَ إِنْ کُنْتَ عُرْیَاناً کَسَوْنَاکَ وَ إِنْ کُنْتَ مُحْتَاجاً أَغْنَیْنَاکَ وَ إِنْ کُنْتَ طَرِیداً آوَیْنَاکَ وَ إِنْ کَانَ لَکَ حَاجَةٌ قَضَیْنَاهَا لَکَ فَلَوْ حَرَّکْتَ رَحْلَکَ إِلَیْنَا وَ کُنْتَ ضَیْفَنَا إِلَى وَقْتِ ارْتِحَالِکَ کَانَ أَعْوَدَ عَلَیْکَ لِأَنَّ لَنَا مَوْضِعاً رَحْباً وَ جَاهاً عَرِیضاً وَ مَالًا کَثِیراً فَلَمَّا سَمِعَ الرَّجُلُ کَلَامَهُ بَکَى ثُمَّ قَالَ أَشْهَدُ أَنَّکَ خَلِیفَةُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ. «اللَّهُ أَعْلَمُ حَیْثُ یَجْعَلُ رِسالَتَهُ»[4] وَ کُنْتَ أَنْتَ وَ أَبُوکَ أَبْغَضَ خَلْقِ اللَّهِ إِلَیَّ وَ الْآنَ أَنْتَ أَحَبُّ خَلْقِ اللَّهِ إِلَیَّ وَ حَوَّلَ رَحْلَهُ إِلَیْهِ وَ کَانَ ضَیْفَهُ إِلَى أَنِ ارْتَحَلَ وَ صَارَ مُعْتَقِداً لِمَحَبَّتِهِمْ‏؛[5]

مبرد و ابن عائشه از بردباری­اش روایت کرده‏اند که مردى شامی، امام حسن ـ علیه السلام _ را  سواره دید، پس شروع  کرد به لعن کردن ایشان و آن حضرت پاسخ نمی­داد. هنگامى که مرد از لعن کردن آسود، امام ـ علیه­السّلام ـ به او سلام کرد، خندید و گفت: ای شیخ! گمان می­کنم غریب باشى. شاید دچار اشتباه شده­ای؟

 اگر از ما رضایت بخواهى، رضایت می­دهیم.

اگر از ما چیزى بخواهى، به تو می­دهیم.

 اگر از ما راهنمائى بجویی، راهت می­نماییم.

 اگر از ما بخواهی باری برداریم، برایت برمی­درایم.

اگر گرسنه باشى، سیرت می­کنیم.

اگر برهنه باشى، می­پوشانیمت.

 اگر نیازمند باشى، بى‏نیازت می­کنیم.

 اگر رانده شده باشى، پناهت می­دهیم.

 اگر خواسته­ای داشته باشی، برمی­آوریم.

 اگر زاد­­ راهت را پیش ما آوری و مهمان ما باشى تا وقت کوچیدنت، براى تو سودمند­تر است؛ زیرا ما جایی فراخ، جایگاهی فراگیر و ثروتی فراوان داریم.

مرد شامى، چون سخنان امام  ـ علیه­السّلام ـ را شنید، گریست و سپس گفت: گواهی می­دهم که به راستی تو خلیفه خدا بر زمینی. خدا بهتر می­داند که رسالتش را کجا نهد. تو  و پدرت نزد من دشمن­ترین آفریدگان خدا بودید و اکنون تو نزد من دوست داشتنی­ترین آفریده خدایى. آن گاه توشه­­اش را نزد امام حسن ـ علیه­السلام ـ برد و تا هنگام سفر، میهمان ایشان بود و به دوستی این خاندان باورمند شد.

 

2. وَ رُوِیَ أَنَّ غُلَاماً لَهُ ع جَنَى جِنَایَةً تُوجِبُ الْعِقَابَ فَأَمَرَ بِهِ أَنْ یُضْرَبَ فَقَالَ یَا مَوْلَایَ وَ الْعافِینَ عَنِ النَّاسِ قَالَ عَفَوْتُ عَنْکَ قَالَ یَا مَوْلَایَ وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ قَالَ أَنْتَ حُرٌّ لِوَجْهِ اللَّهِ وَ لَکَ ضِعْفُ مَا کُنْتُ أُعْطِیک؛[6]‏

روایت شده است که یکی از بندگانش خطایی کرد که باید کیفر می­شد. دستور داد بزنندش.

 غلام گفت: سرورم، «وَ الْعافِینَ عَنِ النَّاسِ»![7]

امام فرمود: نادیدیده گرفتم.

ــ مولایم، «وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ»![8]

ــ تو آزادی در راه خدا و دو برابر همیشگی­ای داری که به تو می­دادم.

 

3.مِنْ بَعْضِ کُتُبِ الْمَنَاقِبِ الْمُعْتَبَرَةِ، بِإِسْنَادِهِ عَنْ نَجِیحٍ قَالَ رَأَیْتُ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ ع یَأْکُلُ وَ بَیْنَ یَدَیْهِ کَلْبٌ کُلَّمَا أَکَلَ لُقْمَةً طَرَحَ لِلْکَلْبِ مِثْلَهَا فَقُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَ لَا أَرْجُمُ هَذَا الْکَلْبَ عَنْ طَعَامِکَ قَالَ دَعْهُ إِنِّی لَأَسْتَحْیِی مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یَکُونَ ذُو رُوحٍ یَنْظُرُ فِی وَجْهِی وَ أَنَا آکُلُ ثُمَّ لَا أُطْعِمُه؛[9]

از شخصی به نام نجیح روایت شده است که گفت: حسن بن علی ـ علیه­السّلام ـ غذا می­خورد، درحالی ک سگی در برابرش بود. هر گاه لقمه­ای می­خورد، لقمه­ای همانند آن را  برای سگ می­انداخت.

من گفتم: ای پسر پیامبر خدا! این سگ را از تو دور نکنم؟

فرمود: بگذارش! من از خدای ـ عز و جل ـ  شرم دارم، در حالی که غذا می­خورم، جانداری به رویم نگاه کند، آن گاه غذایش ندهم.